"Aşıq Qərib" dastanının ən qədim nüsxəsi

"Aşıq Qərib" dastanı

"Aşıq Qərib" dastanının ən qədim nüsxəs "Aşıq Qərib" ("Aşıq Qərib və Şahsənəm xanım" adı ilə) 1838-1839-cu ildə nəstəliq xətti ilə köçürülüb.Paris Milli kitabxanasında olan bu nüsxənin 65 səhifəlik əlyazmanın nəzm hissəsi əsasən qoşmalardan ibarətdir.

Aşıq Qərib (XVI əsr – XVII əsr) — aşıq, şairdir.

“Aşıq Qərib” dastanının Azərbaycan versiyası ilk dəfə rus şairi Mixail Yuryeviç Lermontov tərəfindən 1837-ci ildə Qafqazda olarkən Tiflis yaxınlığında hərbi hissədə olarkən yazmışdır. Əsər Lermontovun ölümündən sonra, 1846-cı ildə "Dünən və bu gün" (rus. "Вчера и сегодня") ədəbi almanaxında dərc olunmuşdur.

İlk dəfə M.Mahmudbəyov İsmayıllının Tircan kəndində Aşıq Orucdan toplayaraq (SMOMPK, Tiflis, XIII bur., 1892) dastanı çap etdirmişdir. “Yujnı Kafkaz” qəzetində (1911, №26-30), “Azərbaycan poeziyası antologiyasında (1939) nəşr edilmişdir. Gəncədə ayrıca kitab halında buraxılmışdır (1912).

H.Cabbarzadə “Aşıq Qərib” (1913) romanı yazmışdır.

Zülfüqar Hacıbəyov tərəfindən 1915-ci ildə yazılmış “Aşıq Qərib” muğam operası (bəzi mənbələrdə həmçinin 1916-cı ildə yazıldığı göstərilir) ilk dəfə Üzeyir və Zülfüqar Hacıbəyov qardaşlarının truppası tərəfindən Bakıda 13 may 1916-ci ildə tamaşaya qoyulmuşdur. 1916-cı ildə “Aşıq Qərib” operası dörd dəfə səhnəyə qoyulmuşdu.

“Böyük sovet ensiklopediyası”nın 1970-ci il nəşrində “Aşıq Qərib” anonim romantik Azərbaycan dastanı kimi göstərilir.